«Η Αγία Σοφία ως σύμβολο είναι απόρθητη. Δεν μπορεί κανείς να τη σμικρύνει, δεν μπορεί κανείς να την περιορίσει στα δικά του εθνικά ή θρησκευτικά όρια, πόσο δε μάλλον να την εργαλειοποιήσει για εσωτερικούς ή άλλους πολιτικούς λόγους».
Αυτό είναι το μήνυμα που έστειλε ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Ζέρβας, κατά την κεντρική τοποθέτησή του σήμερα το απόγευμα στην έκτακτη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου, που συγκλήθηκε με σκοπό την έκδοση ψηφίσματος με αφορμή την απόφαση να μετατραπεί η Αγία Σοφία σε τζαμί.
Ο Κωνσταντίνος Ζέρβας κάλεσε τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου να καταλήξουν σε ψήφισμα καταδίκης της απόφασης αυτής, τονίζοντας ότι η βεβήλωση της Αγιά Σοφιάς δεν είναι απλώς μια συμβολική ενέργεια, αλλά συνιστά ευθεία επίθεση στον πολιτισμένο κόσμο.
«Σας καλώ να σταθούμε αντάξιοι της Ιστορίας μας και να στείλουμε ένα καθαρό μήνυμα. Μήνυμα υπέρ του διαθρησκειακού και διαπολιτισμικού διαλόγου, της συνύπαρξης και αλληλοκατανόησης, μήνυμα σεβασμού της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Μήνυμα αξιοπρέπειας, ιστορικής μνήμης και συλλογικής βούλησης», τόνισε ο Κωνσταντίνος Ζέρβας, απευθυνόμενος προς τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης.
Ο κ. Ζέρβας έκανε γνωστό ότι ήδη έχει ξεκινήσει η αποστολή επιστολών προς όλες τις αδελφοποιημένες με τη Θεσσαλονίκη πόλεις, από το Μπουσάν της Κορέας και το Σύδνεϋ της Αυστραλίας μέχρι το Τορόντο του Καναδά και το Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ.
Επίσης, ενημέρωσε το Δημοτικό Συμβούλιο ότι θα απευθυνθεί με προσωπική επιστολή του και στον Δήμαρχο Κωνσταντινουπόλεως, ζητώντας του να αρθεί στο ύψος της περίστασης και να αντιταχθεί σε μια τέτοια εξέλιξη.
- Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της τοποθέτησης του Δημάρχου Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνου Ζέρβα στην έκτακτη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου για το ζήτημα της Αγίας Σοφίας
«Βρισκόμαστε σήμερα εκτάκτως εδώ, για να διατρανώσουμε την αντίθεσή μας στην πρωτοφανή απόφαση μετατροπής της Αγίας Σοφίας της Πόλης, της Κωνσταντινούπολης, από μουσείο σε λατρευτικό χώρο από τις τουρκικές αρχές.
Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, για να ενώσουμε τη φωνή μας με αυτή πολλών χιλιάδων άλλων πολιτών του κόσμου, ώστε αυτό το μοναδικής –οικουμενικής θα έλεγα– αξίας μνημείο, αναπόσπαστο τμήμα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας, να διατηρήσει τη μουσειακή του υπόσταση.
Υπόσταση που επί δεκαετίες το καθιστά ανοιχτό και επισκέψιμο για πολίτες από κάθε γωνιά της γης, για όλους εκείνους που επιθυμούν να θαυμάσουν από κοντά τα αποτελέσματα της ανθρώπινης διάνοιας, την αρχιτεκτονική δεξιότητα και το πολιτιστικό αποτύπωμα ενός σπουδαίου πολιτισμού που εμφανίστηκε και αναπτύχθηκε για περισσότερα από 1000 χρόνια, με μοναδικά επιτεύγματα σε όλα τα πεδία.
Τι είναι όμως αυτό που κάνει την Αγία Σοφία μοναδικό μνημείο και οικουμενικό σύμβολο;
Πέραν της τεράστιας ιστορικής και συναισθηματικής του αξίας, έχει ιδιαίτερη σημασία να δει κανείς και από τεχνικής πλευράς τα μοναδικά του χαρακτηριστικά.
Έχει αξία να τονίσει κανείς το πλεόνασμα γνώσης, επιστημοσύνης, την επιλογή των υλικών και μηχανικών δεξιοτήτων σε ένα μοναδικό πάντρεμα που δημιούργησε και άφησε παρακαταθήκη ο Βυζαντινός Πολιτισμός.
Ο μοναδικός τρούλος που δίνει την εντύπωση ότι αιωρείται εξαιτίας των παραθύρων που βρίσκονται γύρω στη βάση του, τη μεγαλύτερη δυνατή διάμετρο, σε ένα ύψος ιλιγγιώδες- που οδήγησε τον σύγχρονο ιστορικό Προκόπιο να πει ότι “…δίνει την εντύπωση ότι είναι ένα κομμάτι ουρανού που κρέμεται στη γη…”
Η στατική του επάρκεια με όλα τα σημεία του κτιρίου να συγκεντρώνουν ικανά φορτία και να έχουν σχεδιαστεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να υπόκεινται σε θλιπτικές τάσεις.
Η έκδηλη επιβλητικότητα αυτού του νέου ρυθμού –Βασιλικής με τρούλο- αρχιτεκτονική εφεύρεση των μεγάλων μικρασιατών αρχιτεκτόνων και μηχανικών που κατόρθωσαν να τοποθετήσουν στην τετράγωνη στέγη της βασιλικής τον κυκλικό τρούλο, ο οποίος, μέσω τεσσάρων τριγώνων κατέληγε να στηρίζεται σε τέσσερις μεγάλους πεσσούς.
Η αισθητή βελτίωση του διακόσμου με τους τοίχους να καλύπτονται με ψηφιδωτά υψηλής τεχνοτροπίας και ζωγραφικές παραστάσεις.
Η βυζαντινή αρχιτεκτονική με το έργο αυτό έφτασε στην πλήρη ακμή της και αποτύπωσε στο χώρο τις φιλοδοξίες μιας πανίσχυρης χριστιανικής αυτοκρατορίας του 6ου μόλις μΧ αιώνα.
Ενδεικτικά μόνο θα αναφέρω ότι το έργο ολοκληρώθηκε σε 5,5 χρόνια με τον αντίστοιχο χρόνο ανέγερσης του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό να ανέρχεται στα 120.
Φίλες και φίλοι
Η Αγία Σοφία ως σύμβολο είναι απόρθητη. Δεν μπορεί κανείς να τη σμικρύνει, δεν μπορεί κανείς να την περιορίσει στα δικά του εθνικά ή θρησκευτικά όρια, πόσο δε μάλλον να την εργαλειοποιήσει για εσωτερικούς ή άλλους πολιτικούς λόγους.
Θα αναρωτηθούν πολλοί ‘γιατί τέτοια ευαισθησία, γιατί τέτοια αναταραχή – αφού το ζήτημα δεν είναι διμερές, δεν είναι αμιγώς ελληνοτουρκικό παρά αφορά την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά’;
Απαντώ.
Γιατί η δική μας πόλη, η Θεσσαλονίκη, έχει άρρηκτους δεσμούς με την Κωνσταντινούπολη. Αμφότερες οι πόλεις συνδέονται στη διαδρομή της Ιστορίας –Βασιλεύουσα και Συμβασιλεύουσα του Βυζαντίου. Πόλεις που παραμένουν ακόμη και σήμερα οι βασικοί κληρονόμοι του βυζαντινού πολιτισμικού και πνευματικού πλούτου.
Γιατί διατηρώντας ακέραια την ιστορική μας μνήμη, η νεότερη ιστορία της Θεσσαλονίκης, της προσφυγομάνας, συντίθεται από μία σειρά δραμάτων του ελληνισμού όπου αρνητικός πρωταγωνιστής είναι διαχρονικά η πολιτική ηγεσία της Τουρκίας:
Πόντιοι, Μικρασιάτες, Θράκες.
Κωνσταντινουπολίτες.
Κύπριοι.
Δεν ξεχνούμε:
Τη Γενοκτονία των Ποντίων.
Τον ξεριζωμό των Μικρασιατών.
Την εξόντωση του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης.
Τον Αττίλα και την κατοχή της μισής Κύπρου.
Το 1921 ήταν η Σμύρνη και ολόκληρη η Μικρασία.
Το ’27 ο εποικισμός της Ίμβρου και της Τενέδου.
Το ’32 η απαγόρευση άσκησης επαγγελμάτων που ανάγκασε πολλούς Έλληνες να εγκαταλείψουν την Πόλη.
Το ΄42 ο εξοντωτικός φόρος περιουσίας (VarlikVergisi) που όσοι δεν μπορούσαν να τον πληρώσουν στάλθηκαν στη Σιβηρία.
Το ΄55 με την αγριότητα και το πογκρόμ των Σεπτεμβριανών ήταν πάλι οι Κωνσταντινουπολίτες. Οι Ίμβριοι και οι Τενέδιοι.
Το ’64 με τις απάνθρωπες απελάσεις πάλι οι Κωνσταντινουπολίτες.
Το ’74 ο Αττίλας που χώρισε την Κύπρο στα δύο.
Η λίστα μακρά.
Και σήμερα το 2020 η βεβήλωση της Αγιά Σοφιάς με την μετατροπή της σε τζαμί.
Οι 400.000 ακμάζοντες Έλληνες το 1920 στην Πόλη, σήμερα μετά βίας είναι 1.200.
Και θέλω στο σημείο αυτό να αναφερθώ και στον σημαίνοντα ρόλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στο οποίο έλαχε για μία ακόμη φορά να βρίσκεται αντιμέτωπο με ενέργειες και σχεδιασμούς που το καθιστούν προμετωπίδα σε μία ακόμη πρόκληση.
Αυτοί είναι οι λόγοι που μας καθιστούν ευαίσθητους. Η διαρκής μας εγρήγορση εδράζεται σε ιστορικά γεγονότα.
Αυτοί είναι οι λόγοι που μας υποχρεώνουν να αντιδράσουμε, να μιλήσουμε, να γνωστοποιήσουμε στην παγκόσμια κοινή γνώμη τα δεδομένα και να την καλέσουμε να αντιδράσει.
Και βέβαια –θέλω να το ξεκαθαρίσω αυτό– δεν θεωρώ τον λαό της Τουρκίας εχθρό. Με τους γείτονες Τούρκους είμαστε καταδικασμένοι να συνυπάρξουμε.
Άλλωστε γνωρίζω, γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά ότι η απόφαση αυτή βρίσκει αντίθετο όλον τον πολιτισμένο κόσμο, εντός κι εκτός Τουρκίας.
Υπάρχουν δυνάμεις στη γείτονα που κοιτούν προς τη Δύση, επιθυμώντας μια καλύτερη και πιο αξιοπρεπή ζωή. Επιχειρηματίες, διανοούμενοι, απλοί πολίτες που πιστεύουν στην κοσμικότητα.
Αυτά είναι τα μηνύματα που φτάνουν και σε μας από όλη την Τουρκία.
Φωνές όπως του βραβευμένου με Νόμπελ το 2006 τούρκου συγγραφέα Ορχάν Παμούκ, ο οποίος μιλώντας στο BBC δήλωσε: «Το να μετατρέψουμε την Αγία Σοφία σε τζαμί είναι σαν να λέμε στον υπόλοιπο κόσμο, δυστυχώς, δεν είμαστε πλέον κοσμικό κράτος. Υπάρχουν εκατομμύρια κοσμικοί Τούρκοι, σαν εμένα, που φωνάζουν εναντίον της απόφασης, αλλά οι φωνές τους δεν ακούγονται».
Εμείς, οι Έλληνες, οι Ευρωπαίοι, όσοι θέλουμε την ειρήνη και τη συνεργασία των λαών και όχι τις ιαχές του πολέμου, πρέπει να τους ακούσουμε. Να μην τους αφήσουμε μόνους. Να ενώσουμε τις φωνές, τις δράσεις της δικαιοσύνης, της λογικής.
Πιστεύω ότι η Ευρώπη και η παγκόσμια κοινότητα οφείλουν να αντιδράσουν άμεσα και να λάβουν μέτρα εδώ και τώρα.
Η βεβήλωση της Αγιά Σοφιάς δεν είναι απλώς μια συμβολική ενέργεια. Είναι ευθεία επίθεση στον πολιτισμένο κόσμο.
Ο οποίος πρέπει να αντιδράσει. Να μην μείνει στις δηλώσεις. Να λάβει μέτρα. Να απομονώσει όσους καλλιεργούν το μίσος και τρέφονται από τον φανατισμό και τις συγκρούσεις.
Δεν εκκινούμε από ισλαμοφοβία ούτε διαχωρίζουμε τους ανθρώπους στη βάση θρησκειών.
Δεν εκκινούμε από εθνικιστικά πάθη ούτε από αισθήματα εχθρότητας.
Είναι όμως αποφάσεις σαν και αυτή που ανοίγουν τον ασκό του Αιόλου, που καταδεικνύουν σε όλη την παγκόσμια κοινή γνώμη ποιος διακατέχεται από αισθήματα κατώτερα των περιστάσεων.
Δεν είμαστε εμείς αυτοί που αμφισβητούμε παραδοχές και κανόνες του πολιτισμένου κόσμου.
Εμείς, στην ιστορική πορεία του χρόνου κινούμαστε στην αντίθετη κατεύθυνση. Αυτή του σεβασμού, της ανεξιθρησκίας, της προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων.
Σε αυτήν λοιπόν την προσπάθεια, ενημερώνω το σώμα πως έχει ήδη ξεκινήσει η αποστολή επιστολών προς όλες τις αδελφοποιημένες με τη Θεσσαλονίκη πόλεις. Από το Μπουσάν της Κορέας και το Σύδνεϋ της Αυστραλίας μέχρι το Τορόντο του Καναδά και το Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ.
Επιπλέον, μέσω της ΚΕΔΕ η οποία έχει ήδη εκδώσει ψήφισμα – διαμαρτυρία θα αναληφθούν εκ νέου πρωτοβουλίες, ώστε να ευαισθητοποιηθεί όλος ο κόσμος της Αυτοδιοίκησης.
Εγώ προσωπικά ως επικεφαλής της αντιπροσωπείας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Δήμων και Περιφερειών / CEMR θα απευθυνθώ και θα γνωστοποιήσω το ζήτημα, ζητώντας τη λήψη μέτρων στην κατεύθυνση ακύρωσης και επανεξέτασης της σχεδιαζόμενης αυτής μετατροπής του μουσείου σε λατρευτικό χώρο.
Τέλος, με προσωπική επιστολή θα απευθυνθώ στον Δήμαρχο Κωνσταντινουπόλεως, τον οποίο επισκέφτηκα προ μηνών, να σταθεί στο ύψος της περίστασης και να χρησιμοποιήσει κάθε πρόσφορο μέσο, να αντιταχθεί σε μία τέτοια εξέλιξη – που μεσοπρόθεσμα βλάπτει την ίδια την πόλη του, την ίδια την χώρα του. Και να έχουμε τη καλύτερη δυνατή συνεργασία ως δήμαρχοι των δύο μεγάλων πόλεων, της Βασιλεύουσας και της Συμβασιλεύουσας, για την αποκατάσταση της κοσμικότητας, της ιστορίας, θα έλεγα της ίδιας της λογικής!
Εμείς οι Θεσσαλονικείς,
οι Μακεδόνες,
οι Έλληνες
σεβόμαστε το κράτος δικαίου, τις διεθνείς συνθήκες. Την ιστορία και τον πολιτισμό που σημάδεψαν αυτά τα χώματα. Δεν προκαλούμε! Με τη νηφαλιότητα ενός ευρωπαϊκού λαού, με τεράστια και διαρκή ιστορία, που σέβεται ανθρώπινες και διαχρονικές αξίες στεκόμαστε απέναντι σε μια βεβήλωση ενός μνημείου, στην παραχάραξη της ιστορίας.
Σας καλώ λοιπόν από το βήμα του Δημοτικού Συμβουλίου της Θεσσαλονίκης, να υπερψηφίσουμε το ψήφισμα καταδίκης αυτής της απόφασης της γείτονος και να ενώσουμε και εμείς από εδώ τη φωνή μας με αυτή όλων όσων ανά το κόσμο στέκονται απέναντι σ αυτήν την πρωτοφανή βέβηλη πράξη.
Να σταθούμε λοιπόν αντάξιοι της Ιστορίας μας και να στείλουμε ένα καθαρό μήνυμα.
Μήνυμα υπέρ του διαθρησκειακού και διαπολιτισμικού διαλόγου, της συνύπαρξης και αλληλοκατανόησης, μήνυμα σεβασμού της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Μήνυμα αξιοπρέπειας, ιστορικής μνήμης και συλλογικής βούλησης.
Σας ευχαριστώ».
