Ο ζωγράφος Λάζαρος Πάντος που ζει και εργάζεται στην Θεσσαλονίκη θα δωρίσει στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο δύο έργα του ιστορικής σημασίας για την πόλη της Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για τα πορτρέτα των αρχιτεκτόνων Πιέτρο Αρριγκόνι και Βιταλιάνο Ποζέλι. Η εκδήλωση της τελετής παράδοσης των δύο έργων θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 9 Ιανουαρίου 2025, στις 18:30, στην αίθουσα εκθέσεων του Βαφοπουλείου Πνευματικού Κέντρου, στο πλαίσιο της αναδρομικής έκθεσης έργων του καλλιτέχνη με τίτλο «ΟΡΩ 3».

Η Θεσσαλονίκη είχε την τύχη αξιόλογοι αρχιτέκτονες να την κοσμήσουν με απαράμιλλου κάλλους κτίρια κατά την περίοδο της αρχιτεκτονικής άνθισης της πόλης που συμπίπτει με το τέλος της Οθωμανικής περιόδου. Χάρη στη προνομιακή θέση της με το θαλάσσιο μέτωπο, στον μυχό του Θερμαϊκού, είχε αποκτήσει μεγάλη οικονομική δύναμη, αλλά και μια πολυπολιτισμική κοινωνία στην οποία συνυπήρχαν αρμονικά Έλληνες, Τούρκοι, Εβραίοι και άλλοι Βαλκάνιοι και ήταν η βασική αιτία που την έκανε ιδιαίτερα ελκυστική. Από το 1870, όταν γκρεμίστηκαν τα βυζαντινά τείχη, άρχισε η διαμόρφωση της παραλίας και η περιοχή ανατολικά του Λευκού Πύργου γνώρισε οικιστική ανάπτυξη. Επώνυμοι αρχιτέκτονες σχεδίασαν επαύλεις με ιδιαίτερο στιλ. Πρόκειται για τη συνοικία Χαμιδιέ που για τον ελληνικό πληθυσμό ήταν η περιοχή των Εξοχών ή των Πύργων όπου υπήρχαν πολλές εξοχικές κατοικίες. Τα αρχοντικά αυτά αποτελούν τεκμήρια της νεότερης Ιστορίας της πόλης. Στην ακμαία πολυεθνική Θεσσαλονίκη του τέλους του 19ου αιώνα ανθεί μια αρχιτεκτονική που χρησιμοποιεί στοιχεία από διαφορετικούς ρυθμούς και αφήνει τη σφραγίδα της σε δημόσια και ιδιωτικά κτήρια. Μια περιήγηση στους δρόμους και τα κτίσματα της εποχής, φανερώνουν το άρωμα μιας άλλης εποχής. Κάποια από αυτά έχουν καταφέρει να παραμένουν αναλλοίωτα, για να θυμίζουν κάτι από την παλιά τους αίγλη, ενώ κάποια αφέθηκαν αναξιοποίητα. Τη σφραγίδα τους σ αυτή την εξαιρετική αισθητική έχουν βάλει, μεταξύ άλλων αρχιτεκτόνων, οι εμβληματικοί Πιέτρο ή Πιέρρο Αρριγκόνι και Βιταλιάνο Ποζέλι (Αικατερίνη Κουμλίδου-Φιλόλογος).

Ο Πιέτρο Αρριγκόνι. Ιταλός αρχιτέκτονας και μηχανικός έζησε και εργάστηκε στη Θεσσαλονίκη το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Γεννήθηκε στις 9 Αυγούστου του 1856 στο Μιλάνο όπου σπούδασε πολιτικός μηχανικός και παρακολούθησε μαθήματα αρχιτεκτονικού σχεδίου. Πριν έρθει στην Ελλάδα είχε παντρευτεί και είχε αποκτήσει τρία παιδιά. Μετά την εγκατάστασή του στη Θεσσαλονίκη το 1890 ξαναπαντρεύτηκε με Ελληνίδα και απέκτησε άλλα έξι παιδιά. Εγγονός του ήταν ο ιστορικός και ποιητής Κωστής Μοσκώφ. Παράλληλα με τη επιτελική εργασία του στην εκμετάλλευσή των τροχιοδρόμων, συνέταξε σχέδια για διάφορα κτίρια δημόσια και ιδιωτικά, που κατασκευάστηκαν εκείνη την περίοδο. Έργα του είναι το κτίριο του παλαιού σιδηροδρομικού σταθμού, η Βίλα Αχμέτ Καπαντζή, το κτίριο του Νοσοκομείου Λοιμωδών, το παλαιό κτίριο του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου, η Κάζα Μπιάνκα, οι εγκαταστάσεις των χυτηρίων Μακεδονίας της Εταιρίας των Fratelli Tiano και τα κτίρια της Συνοικίας των Εξοχών. Το 1911 του απονεμήθηκε το χρυσό μετάλλιο, για τη δημιουργία στη Γέφυρα Θεσσαλονίκης ενός αγροκτήματος που θα αρδευόταν από τον Αξιό ποταμό. Την ίδια χρονιά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει με την οικογένεια του τη Θεσσαλονίκη λόγω της έναρξης του Ιταλοτουρκικού πολέμου. Στην πόλη επέστρεψε μετά την απελευθέρωσή της και την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος το 1912 όπου μαζί με τον γιο του ίδρυσε την οικοδομική εταιρία με την επωνυμία «Αρχιτέκτων Πέτρος Αρριγκώνη και υιός Μάξιμος». Η εταιρία κατασκεύασε: την τριετία 1923-1926 τον οικισμό Χαρμάνκιοϊ (Διαβατά) για την στέγαση προσφύγων από την Μικρά Ασία και τον Πόντο. Κατασκεύασε το 1925-1927 το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Αγίου Δημητρίου. Με σχέδια του κατασκευάστηκε το εργοστάσιο μπύρας της «Όλυμπος- Νάουσα» και ο κινηματογράφος Διονύσια, καθώς και το ξενοδοχείο Majestic. Σ΄αυτόν οφείλει το όνομά της η περιοχή: Ντεπώ, εκεί ήταν οι εγκαταστάσεις της Εταιρείας Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού, οι Στάβλοι, οι αποθήκες και τα γραφεία του Τραμ. Δολοφονήθηκε από κλέφτες που μπήκαν στο σπίτι το 1940.

Λάδι σε καμβά

Ο Βιταλιάνο Ποζέλι ήταν Ιταλός αρχιτέκτονας που γεννήθηκε στις 7 Ιουνίου 1838 στο Καστιλιόνε της Σικελίας. Στη Ρώμη, άρχισε τις μελέτες του στην αρχιτεκτονική. Το 1867 του προσφέρθηκε από έναν καθολικό ιερέα η πρώτη εργασία του, η ανέγερση της εκκλησίας του Αγίου Στεφάνου στην Κωνσταντινούπολη. Αναγνωρίζοντας το ταλέντο του η Οθωμανική κυβέρνηση του αναθέτει την ανέγερση το 1886 της Δημόσιας Προπαρασκευαστικής Σχολής («Idadie») στη Θεσσαλονίκη, τη σημερινή Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου. Το 1888 παντρεύτηκε και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην πόλη. Συνεργάστηκε με τις Οθωμανικές αρχές και δημιούργησε τα σημαντικότερα δημόσια κτήρια της εποχής. Μερικά από τα πιο γνωστά είναι, το Διοικητήριο, η Καθολική και η Αρμενική εκκλησία, η Τράπεζα Θεσσαλονίκης (Στοά Μαλακοπή), το Γ΄ Σώμα Στρατού, η συναγωγή Μπετ Σαούλ, το Γενί Τζαμί (Παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο), το Πολεμικό Μουσείο, το Καρίπειον Μέλαθρον, η Στοά Lombardo, οι Μύλοι Αλλατίνι, η Βίλα Ida, η Βίλα Morpurgo, η Βίλλα Μπαρτζανκιάν, η Βίλλα Αλλατίνι. Δείγματα όλα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής με στοιχεία Art Nouveau.

Τιμήθηκε για την εργασία του από το σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β’, από το βασιλέα της Ιταλίας Βιττόριο Εμανουέλε Β’ και από την καθολική εκκλησία. H μαρμάρινη επιγραφή με το όνομα και την υπογραφή του βρίσκεται στο Γενί Τζαμί. Ο Βιταλιάνο Ποζέλι πέθανε το 1918. Αρκετοί από τους απογόνους του ζουν ακόμη στη Θεσσαλονίκη.

Λάδι σε καμβά

Ο Λάζαρος Πάντος απέδωσε με εξαιρετικό τρόπο τις δυο μοναδικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες τους που διαθέτουμε σε ολοζώντανα πορτρέτα με τον ιδιαίτερο χρωστήρα του. Τα πορτρέτα αυτά από την Πέμπτη 9 Ιανουαρίου 2025, θα κοσμούν το Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο. Είναι εξάλλου τα μοναδικά μέχρι σήμερα πορτρέτα τους, για να θυμίζουν εσαεί την συμβολή τους στην φυσιογνωμία της πόλης, μια από καιρό οφειλόμενη τιμή.

Λίγα λόγια για τον καλλιτέχνη

Ο Λάζαρος Πάντος ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Έχει καταγωγή από τη Σιάτιστα, οι πρόγονοί του υπήρξαν ευεργέτες και δημιούργησαν το Κουκουλίδειο Ίδρυμα της Σιάτιστας.  Αποφοίτησε από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας και τη Royal Academy of Arts του Λονδίνου. Ήταν μαθητής του Τσαρούχη και μελετητής των πορτραίτων Φαγιούμ.

Ο καλλιτέχνης έχει κάνει σημαντικές δωρεές σε Ιδρύματα της Ελλάδας.