Ως Πολιτική Προστασία ορίζεται η προστασία των ανθρώπων, του περιβάλλοντος και των ιδιοκτησιών, έναντι όλων των ειδών των φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών.
Καταστροφή, είναι η ενέργεια, το αποτέλεσμα, το γεγονός, το φαινόμενο που προκαλεί μεγάλη φθορά ή αλλοίωση σε αντικείμενο ή πρόσωπο (αποτέλεσμα)
Το 1992 ο ΟΗΕ όρισε τις φυσικές καταστροφές ως «σοβαρές διαταραχές στη λειτουργία της κοινωνίας, οι οποίες προκαλούν εκτεταμένες ανθρώπινες, υλικές ή περιβαλλοντικές απώλειες που υπερβαίνουν την ικανότητα της κοινωνίας να τις αντιμετωπίζει με ίδιους πόρους»
Ο όρος «φυσική καταστροφή» όμως είναι σχετικά παραπλανητικός, διότι υποδηλώνει ότι οι καταστροφές είναι ένα «λάθος της φύσης».
Στην πραγματικότητα, τα γεγονότα που νοούνται ως καταστροφές δε εξελίσσονται σε καταστροφές χωρίς τη συμμετοχή του ανθρώπινου παράγοντα.
Φυσικά γεγονότα όπως οι τυφώνες, οι πλημμύρες, οι σεισμοί, οι ανεμοστρόβιλοι και άλλα είναι στην πραγματικότητα κίνδυνοι που έχουν τη δυνατότητα να βλάψουν τους ανθρώπους και να καταστρέψουν την ανθρώπινη ιδιοκτησία.
Αυτοί οι κίνδυνοι γίνονται καταστροφές μόνο όταν εμφανιστούν σε ευάλωτες κοινωνίες που δεν έχουν ή δε βρίσκουν τον τρόπο να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους αυτούς.
Συνδέονται δηλ. άμεσα με την τρωτότητα που δημιουργείται μέσα από την ανθρώπινη δραστηριότητα, πχ. τον τόπο ή τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος κατασκευάζει μια κατοικία ή μία κρίσιμη υποδομή.
Η σοβαρότητα και η συχνότητα των φυσικών καταστροφών, παρουσιάζει σταθερή αύξηση κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Αιτίες που συμβάλλουν σε αυτό είναι η κλιματική αλλαγή, η αστικοποίηση, η αύξηση του πληθυσμού και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος.
Η Ευρώπη είναι μια πυκνοκατοικημένη και οικονομικά ανεπτυγμένη ήπειρος, κάτι που σημαίνει ότι σε περιπτώσεις καταστροφών οι επιπτώσεις μπορεί να είναι πραγματικά ολέθριες για τους πολίτες αλλά και να προκληθεί μεγάλη οικονομική ζημία, με μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.
Το έργο της Πολιτικής Προστασίας, ως φορέα, περιλαμβάνει τον σχεδιασμό, την προετοιμασία, την ανάπτυξη των δυνάμεων και του διαθέσιμου εξοπλισμού για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών. Περιλαμβάνει επίσης την προετοιμασία και την διεξαγωγή ασκήσεων ετοιμότητας, την αξιολόγηση του εκάστοτε κινδύνου, την σύναψη σχεδίων και την καταγραφή των διαδικασιών προστασίας και διάσωσης των πολιτών.
Η Πολιτική Προστασία αναπτύσσεται τόσο σε τοπικό όσο και εθνικό επίπεδο με την ίδρυση και στελέχωση υπηρεσιακών δομών σε Δήμους (Αυτοτελή Γραφεία ή Αυτοτελή Τμήματα), Περιφέρειες και Αποκεντρωμένες Διοικήσεις (Αυτοτελείς Διευθύνσεις), την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης & Πολιτικής Προστασίας.
Σε περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών το σύνολο του μηχανισμού τίθεται στην διάθεση της Πολιτικής Προστασίας ανάλογα με την γεωγραφική επιφάνεια στην οποία εκδηλώνεται το φαινόμενο (Δήμος, Περιφέρεια, Επικράτεια).
Στο έργο αυτό συμβάλλουν και οι εθελοντικές οργανώσεις, οι οποίες ενεργοποιούνται από τον φορέα και επιχειρούν σύμφωνα με τις οδηγίες και κατευθύνεις αυτού. Οι εθελοντικές οργανώσεις οφείλουν να έχουν συμπεριληφθεί στο Μητρώο Εθελοντικών Οργανώσεων μέσω του οποίου πραγματοποιείται και η εμπλοκή τους.
Στον Δήμο Θεσσαλονίκης από το 2013 υφίσταται το Αυτοτελές Τμήμα Πολιτικής Προστασίας. Με την συνδρομή των λοιπών Διευθύνσεων μεριμνά για τα ανωτέρω με συνεχή επαγρύπνηση και ενημέρωση επί των εξελίξεων.
Η Παγκόσμια Ημέρα Πολιτικής Άμυνας ή Προστασίας (World Civil Defense Day) καθιερώθηκε το 1990 με πρωτοβουλία του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Άμυνας (ICDO) και λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο την 1η Μαρτίου, ημερομηνία κατά την οποία τέθηκε σε εφαρμογή το καταστατικό του ICDO το 1972.
Σύμφωνα με την ICDO, η Παγκόσμια Ημέρα Πολιτικής Προστασίας έχει τρεις στόχους με αποδέκτη την παγκόσμια κοινότητα:
- Να υπενθυμίζει τη ζωτική σπουδαιότητα της πολιτικής προστασίας για την κοινωνική λειτουργία.
- Να ενημερώνει για την πρόληψη και τα μέτρα αυτοπροστασίας σε περίπτωση ατυχημάτων και καταστροφών.
- Να αποδίδει τις οφειλόμενες τιμές στις προσπάθειες, τις θυσίες και τα κατορθώματα των εθνικών υπηρεσιών πολιτικής προστασίας, στους τομείς της πρόληψης και της αντιμετώπισης των καταστροφών.
Το σύνθημα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Πολιτικής Προστασίας, όπως αυτό αναγράφεται και στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας περιγράφεται ως εξής:
«Η Πολιτική Προστασία και οι πρώτοι ανταποκριτές σε κάθε σπίτι»
Σκοπός του είναι να αναδείξει τη σημασία της ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης του πληθυσμού, για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης πριν επιληφθούν οι αρμόδιες Αρχές.
Πρόκειται κατ’ ουσία για παροχή πρώτων βοηθειών και γνώση βασικών αρχών αυτοπροστασίας από τουλάχιστον ένα άτομο σε κάθε σπίτι.
