Πορεία μνήμης - Ποτέ Ξανά. 74 χρόνια από την αναχώρηση του πρώτου συρμού.

Οι εκδηλώσεις μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος της Θεσσαλονίκης, υπό τον τίτλο «Ποτέ Ξανά. 74 χρόνια από την αναχώρηση του πρώτου συρμού για το στρατόπεδο Άουσβιτς – Μπίρκεναου»

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΕΠΙΣΗΜΩΝ

Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης

Επίσημοι καλεσμένοι μας, κυρίες και κύριοι, αγαπητά μας παιδιά,

Σεβαστοί μας όμηροι, επιζώντες και οι απόγονοί τους, Εβραίοι και Χριστιανοί, Έλληνες και Θεσσαλονικείς

Είναι ήδη ο πέμπτος χρόνος που στέκομαι σήμερα μπροστά σας με τον ίδιο πάντα σεβασμό και συντριβή. Συνεχίζω να απορώ και να ντρέπομαι που τόσο αργήσαμε ως πόλη να αναγνωρίσουμε το τραύμα σας: την έλλειψη συμπαράστασης όταν εκτοπιζόσασταν, την ψυχρή υποδοχή που σας επιφυλάξαμε όταν επιστρέψατε και για πολλά χρόνια μετά. Η πόλη σας αγνώριστη, οι δικοί σας άφαντοι, οι περιουσίες σας λεηλατημένες, τα σπίτια σας καταπατημένα, οι δουλειές σας άφαντες. Ακόμη και οι νεκροί σας σκυλευμένοι. Και μετά, τα χρόνια που ακολούθησαν, οι γιοι σας να παίζουν στο προαύλιο της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου στρωμένο με μαρμάρινες πλάκες του κατεστραμμένου νεκροταφείου σας, και οι κόρες σας να προκόβουν σε ένα πανεπιστήμιο χτισμένο πάνω στα χώματα όπου αναπαύονταν για αιώνες οι πρόγονοί σας.

Ο άνθρωπος έχει μια κάποια δυνατότητα ενσυναίσθησης, το χάρισμα να μπαίνει, αν θέλει, στο πετσί του άλλου. Όμως υπάρχουν πάντα κάποια ανυπέρβλητα όρια. Είναι αδύνατο να αισθανθείς το πένθος ενός ανθρώπου που «έζησε τον θάνατο» κατά την αξεπέραστη έκφραση του Χάιντς Κούνιο. Μπορείς όμως να αναρωτηθείς για το τι είσαι εσύ τελικά, να απορήσεις μαζί με τον Πρίμο Λέβι, «εάν αυτό είναι ο άνθρωπος».

Είμαστε τυχεροί που σας έχουμε σήμερα μαζί μας. Τα τελευταία χρόνια, έχουμε κάνει επιτέλους κάποια πρώτα σημαντικά βήματα μπροστά που μας επιτρέπουν να σηκώσουμε λίγο (και για λίγο) το κεφάλι και να σας κοιτάξουμε στα μάτια. Σας τιμούμε. Αναγνωρίζουμε τη σημασία της εβραϊκής ιστορίας και πολιτισμού σαν δική μας, αναπόσπαστο κομμάτι της πολυτάραχης αλλά λαμπρής ιστορίας της πόλης μας, της Σαλονίκ σας. Όλο και περισσότεροι νέοι και νέες επιστήμονες μελετούν την παρουσία αλλά και την απουσία του Σεφαραδίτικου και Ελληνικού Εβραϊσμού σε όλη τη συνθετότητά του. Στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με προεξάρχουσα την επανασυσταθείσα Έδρα Εβραϊκών Σπουδών καθώς και άλλα τμήματά του, οι φοιτήτριες και οι φοιτητές μας διδάσκονται την ιστορία σας, την εβραϊκή γλώσσα και τον σεφαραδίτικο πολιτισμό σας. Και πολλές και πολλοί μετασχηματίζουν τη γνώση σε δράση και σας τιμούν σήμερα με την παρουσία τους εδώ ως εθελοντές στην πορεία μνήμης.

Θα κάνουμε ως δήμος ό,τι περνάει από το χέρι μας ώστε να αποκτήσουν οι τελευταίοι επιζώντες και οι απόγονοί τους την ελληνική ιθαγένεια που τόσο άδικα τους στέρησε το ελληνικό κράτος. Αυτό θα είναι τιμή για την πόλη, για όλες και όλους εμάς. Συνεργαζόμαστε με την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, το γερμανικό κράτος και το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος για να γίνει σύντομα πραγματικότητα το Μουσείο Ολοκαυτώματος. Οραματιζόμαστε ένα Μουσείο που θα διατηρεί ζωντανή τη μνήμη όσων χάθηκαν, θα αφουγκράζεται τα λόγια και τις σιωπές όσων επέζησαν, και θα διαλέγεται με τις γενιές που θα έρθουν μετά από εμάς. Που θα μας μάθει να ακούμε τις φωνές των δικών μας «άλλων». Γιατί το Ολοκαύτωμα δεν αφορά μόνον τους Εβραίους. Αφορά ολόκληρη την ανθρωπότητα. Την Ευρώπη που έχασε τους πιο ευρωπαίους από τους πολίτες της. Την Ελλάδα που έχασε τα παιδιά της. Τη Θεσσαλονίκη που έχασε την ψυχή της.

Σήμερα, για πέμπτη συνεχή χρονιά μνημονεύουμε την απώλεια των Εβραίων συμπολιτών μας 74 χρόνια μετά την αναχώρηση του πρώτου τραίνου για τα στρατόπεδα θανάτου του Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Η ημέρα αυτή τιμά εσάς. Αλλά ταυτόχρονα προτρέπει όλους εμάς, τους χριστιανούς, τους μουσουλμάνους, τους άθεους και τους αγνωστικιστές, όλους τους μη Εβραίους Θεσσαλονικείς, να στοχαστούμε. Να θυμόμαστε την αυταπάρνηση των λίγων που βοήθησαν και να παραδεχτούμε αυτά που δεν κάναμε, αυτά που έπρεπε να κάνουμε και αυτά που θα κάνουμε. Μόνο έτσι η δέσμευση «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ!» μπορεί να γίνει πράξη.

Αναπληρώτρια Πρύτανης Ακαδημαϊκών και Φοιτητικών Θεμάτων ΑΠΘ, Αριάδνη Στογιαννίδου

«74 χρόνια, Ποτέ ξανά. 19 Μαρτίου 2017»

Η πορεία μνήμης, μιας διοργάνωσης που πλέον, 5 χρόνια μετά, εξελίσσεται σε θεσμό για την πόλη μας. Ως ζωτικό και ζωντανό μέλος αυτής της πόλης, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο υπήρξε εξαρχής συν-δημιουργός μαζί με τον Δήμο Θεσσαλονίκης της Πορείας Μνήμης.

Το ΑΠΘ υποστηρίζει και ενισχύει την προσπάθεια για συνεχή αναζήτηση της αλήθειας και της ιστορικής μνήμης σε σχέση με τους εβραίους συμπολίτες μας μέσα από τη διδασκαλία και την έρευνα. Στη Φιλοσοφική Σχολή του λειτουργεί, με την συνδρομή της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, η Έδρα Εβραϊκών Σπουδών με βασικό αντικείμενο τη διδασκαλία της εβραϊκής ιστορίας ενώ και σε άλλα Τμήματα, όπως το Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, προσφέρονται μαθήματα σχετικά με το Ολοκαύτωμα.

Στη Θεολογική Σχολή ξεκίνησαν την προηγούμενη εβδομάδα μαθήματα της Νέας Εβραϊκής Γλώσσας, τα οποία απευθύνονται τόσο σε φοιτητές όσο και σε κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη της Θεσσαλονίκης.

Στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του ΑΠΘ φιλοξενείται από τον Οκτώβριο του 2011 το Αρχείο Οπτικοακουστικών Μαρτυριών επιζώντων του Ολοκαυτώματος που ξεκίνησε ο Spilberg. Στο Αρχείο υπάρχουν 52.000 μαρτυρίες-συνεντεύξεις. Από αυτές, οι 300 συνεντεύξεις διενεργήθηκαν στην Ελλάδα και στα ελληνικά, ενώ 601 επιζώντες ομιλητές έχουν τόπο γέννησης την Ελλάδα και, από αυτούς, 381 τη Θεσσαλονίκη. Το αρχείο, το οποίο αξιοποιείται καθημερινά από μεγάλο αριθμό φοιτητών, καθηγητών και ερευνητών, εμπλουτίζεται συνέχεια.

Αν και είναι πλέον γνωστό, πρέπει να αναφερθεί ότι, το ΑΠΘ αναγνώρισε επίσημα με δύο μνημεία –ένα εσωτερικό στην αίθουσα τελετών του και ένα εξωτερικό− το γεωγραφικό του μοίρασμα με εβραϊκούς τάφους.

Για τη φετινή διοργάνωση της Πορείας Μνήμης, το ΑΠΘ διέθεσε τα βιβλία της Συλλογή Shoa από την Κεντρική του Βιβλιοθήκη, τα οποία, μαζί με αυτά της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, παρουσιάζονται στην έκθεση βιβλίου με θέμα «Μαρτυρίες και ιστορικά δοκίμια για την Εβραϊκή γενοκτονία», που πρόκειται να εγκαινιαστεί αύριο, Δευτέρα 20 Μαρτίου, στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης.

Επίσης, μεγάλος αριθμός φοιτητών μας, κατόπιν πρόσκλησης από το Πανεπιστήμιο, υποστηρίζουν εθελοντικά τις εκδηλώσεις αυτού του τριημέρου.

Αναγνωρίζοντας το ρόλο και την ευθύνη μας απέναντι στα δρώμενα, αναλογισμούς, μνήμες και σχέδια της πόλης για το μέλλον, θα συνεχίσουμε να συμβάλουμε στην προσπάθεια, με όλους τους πόρους και μέσα που διαθέτουμε.

Αλλά, πέρα από τους πόρους και τα μέσα, μας κινητοποιεί η βαθιά πεποίθηση ότι αυτός είναι ο δρόμος που πρέπει να πάρουμε.

Επικεφαλής του International March of The Living, Ααρόν Ταμίρ — Μήνυμα προς τη Θεσσαλονίκη

Από τη Διεθνή «Πορεία Ζώντων», για την ημέρα μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος

19 Μαρτίου 2017-03-13

Αγαπητοί φίλοι της Θεσσαλονίκης,

Ένα μήνα από αυτή τη συγκινητική και σημαντική μέρα εδώ στη Θεσσαλονίκη, χιλιάδες άνθρωποι, σε όλο τον κόσμο από 50 διαφορετικές χώρες, θα παραβρεθούν στο μεγαλύτερο εβραϊκό κοιμητήριο, το Auschwitz –Birkenau.

Από το 1988, την χρονιά που δημιουργήθηκε η «Πορεία Ζώντων», κάθε χρόνο όλοι έρχονται για να τιμήσουν, να θυμηθούν, να προσευχηθούν και να στείλουν ένα πολύ καθαρό και δυνατό μήνυμα «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ!»

Συμμετέχοντες από όλο τον κόσμο, πιασμένοι χέρι-χέρι, αγκαλιασμένοι, θα περπατήσουν από το χειρότερο μέρος που η ανθρωπότητα μπορούσε να εφεύρει, τη μεγαλύτερη δολοφονική εγκατάσταση που δημιουργήθηκε ποτέ από τους Ναζί, το Birkenau!

Είναι μόλις τρία χιλιόμετρα από την τοποθεσία από όπου ξεκινούσε το τελευταίο ταξίδι προς το θάνατο. 1,5 εκατομμύριο, σχεδόν όλοι Εβραίοι, αθώοι άνθρωποι, δολοφονήθηκαν βίαια και κάηκαν, μόνο και μόνο επειδή ήταν Εβραίοι.

Τα τελευταία 29 χρόνια, η «Πορεία Ζώντων» φέρνει τους συμμετέχοντες στα μέρη του Ολοκαυτώματος για να γίνουν μάρτυρες των φρικαλεοτήτων και να θυμίζουν σε όλο τον κόσμο να μην ξεχνά τι συνέβη 75 χρόνια πριν.

Να μην αγνοεί τι έπραξαν κάποιοι αυτοαποκαλούμενοι άνθρωποι σε άλλους ανθρώπους. Να το παρακολουθήσει και όλο το ανθρώπινο γένος να ενωθεί προκειμένου να μην επαναληφθούν τέτοιου είδους τραγωδίες.

Συνεχίζουμε να πηγαίνουμε στην Πολωνία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως στην Ουγγαρία, τη Γερμανία, την Αυστρία και από πέρσι ερχόμαστε γεμάτοι σεβασμό και τιμή στη Θεσσαλονίκη.

Η «Πορεία Ζώντων» θεωρεί τις επιμνημόσυνες εκδηλώσεις στη Θεσσαλονίκη, από τις σημαντικότερες, που δεν πρέπει ποτέ να λησμονηθούν.

Θα συνεχίσουμε να συμμετέχουμε σε αυτές τις σημαντικές και γεμάτες νόημα εκδηλώσεις στη Θεσσαλονίκη, εμπλέκοντας στο μέλλον την Εβραϊκή Κοινότητα της Θεσσαλονίκης και την Ελληνο-Εβραϊκή και Χριστιανική Κοινότητα στις παγκόσμιες δράσεις μας.

‘Ο,τι συνέβη στους Εβραίους αδελφούς μας, παιδιά και ενήλικες στη Θεσσαλονίκη, ήταν μια τραγωδία που κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι μπορεί να συμβεί.

Μπορεί να πιστέψει κανείς ότι σχεδόν ολόκληρη η Εβραϊκή κοινότητα θα αποστέλλονταν στο Άουσβιτς και θα δολοφονούνταν με τον πλέον απάνθρωπο τρόπο;

Καμία άλλη κοινότητα δεν εξαλείφθηκε και αφανίστηκε όπως αυτή της Θεσσαλονίκης!

Πρέπει να μνημονεύεται πάντα και, διατηρώντας αυτή τη θύμηση – όλοι μας πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποφευχθούν και να καταπολεμηθούν το μίσος, η μη ανεκτικότητα, ο αντισημιτισμός, η άνοδος των Αρνητών του Ολοκαυτώματος και άλλα φασιστικά κινήματα.

Στην σκιά της Θεσσαλονίκης και των άλλων τραγωδιών του Ολοκαυτώματος, που συνέβησαν όχι τόσο καιρό πριν –έχουμε μία αποστολή, να προστατεύσουμε όλους τους ανθρώπους από τις διακρίσεις, το μίσος και τις επιθέσεις– να σεβαστούμε τα ανθρώπινα δικαιώματα και όπως μας καθοδήγησαν οι προφήτες μας –να αγαπάμε αλλήλους όπως αγαπάμε εαυτόν!

Είμαστε υποχρεωμένοι και δεσμευμένοι να στηρίζουμε, να αγαπάμε και να είμαστε φίλα διακείμενοι προς τους επιζώντες που είναι ανάμεσά μας και να διατηρούμε την παρακαταθήκη τους αποτίοντας φόρο τιμής στα Έθνη και τις οικογένειές τους.

Ως ελεύθεροι και πολιτισμένοι άνθρωποι, πρέπει να συμπεριφερόμαστε σε όλα τα ανθρώπινα πλάσματα με αξιοπρέπεια, κατανόηση, ενσυναίσθηση και να βοηθούμε εκείνους που χρειάζονται υποστήριξη.

Όλοι οι άνθρωποι έχουν το βασικό δικαίωμα να ζουν ειρηνικά και ελεύθεροι, με σεβασμό και ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες –ανεξαρτήτως θρησκείας, φύλου, ηλικίας και πίστης.

Μαζί μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα καλύτερο κόσμο –ας το κάνουμε λοιπόν!

Πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Δαυίδ Σαλτιέλ

Κυρίες και Κύριοι,

Συμμετέχουμε και φέτος στην πορεία Μνήμης που διοργανώνεται από το Δήμο Θεσσαλονίκης, την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και το Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα. Βαδίσαμε από τη μαρτυρική Πλατεία Ελευθερίας στον Παλαιό Σιδηροδρομικό Σταθμό. Τον τόπο όπου οι δυνάμεις Κατοχής συγκέντρωσαν σταδιακά τους 50.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης για να τους οδηγήσουν στα εργοστάσια εξόντωσης που ονομάζονταν Άουσβιτς και Μπίρκεναου.

Ανάμεσα σε αυτούς και οι, πάνω από 12.000, Έλληνες Εβραίοι ήρωες του Αλβανικού μετώπου, πολλοί εκ των οποίων επέστρεψαν στην Πατρίδα βαρύτατα τραυματισμένοι. Και αυτοί ακολούθησαν την ίδια πορεία.

Σήμερα είναι ίσως δύσκολο να φέρει στο νου του κανείς τις εικόνες που διαδραματίστηκαν εδώ πριν από 74 χρόνια. Τότε όταν κοπάδια χιλιάδων αθώων βάδιζαν από τις περιοχές όπου είχαν διαταχθεί να ζήσουν, αφήνοντας τα σπίτια τους και τα υπάρχοντά τους, προς τα βαγόνια ζώων. Αυτά στα οποία θα επιβιβάζονταν βίαια αφού βέβαια πρώτα αναγκάστηκαν να πληρώσουν το σχετικό εισιτήριο – για να ξεκινήσουν ένα ταξίδι προς το άγνωστο. Πολλοί από τους 80 περίπου Εβραίους που στριμώχνονταν σε κάθε βαγόνι – νέοι, ηλικιωμένοι, άρρωστοι, έγκυες γυναίκες και παιδιά — ξεψύχησαν πριν καν την άφιξη τους στον τελικό προορισμό. Εκεί όπου θα μετατρέπονταν από ανθρώπους σε αριθμούς. Εκεί όπου ελάχιστοι θα επιζούσαν φτάνοντας να θυμίζουν ζωντανούς σκελετούς.

Ακόμα και αυτή η απλή περιγραφή αποτελεί μια εξαιρετικά σκληρή εικόνα. Εικόνα που επαναλήφθηκε 19 φορές μέσα σε 6 μήνες. Και όμως με εξαίρεση το διάβημα του Αρχιεπίσκοπου Αθηνών Δαμασκηνού και 30 προέδρων οργανώσεων και ιδρυμάτων, για να μπει τέλος στην επιχείρηση εξόντωσης των Εβραίων της Θεσσαλονίκης δεν υπήρξε καμία άλλη διαμαρτυρία με δημόσιο και μαζικό χαρακτήρα προς τις Αρχές κατοχής και τον πρωθυπουργό της κατοχικής κυβέρνησης.

Αν σήμερα λοιπόν θυμόμαστε για άλλη φορά και ανακαλούμε δημόσια αυτές τις σκληρές μνήμες δεν το κάνουμε μόνο για τιμήσουμε τη μνήμη όσων χάθηκαν άδικα. Όσων έπεσαν θύματα μιας παράλογης και αρρωστημένης ιδεολογίας. Το κάνουμε γιατί η μάχη απέναντι στη λήθη αποτελεί ιερό καθήκον όλων. Αν αυτή δεν είναι μια συνειδητή επιλογή, αν αδιαφορήσουμε τότε διαπράττουμε ίσως το μεγαλύτερο ατόπημα. Δεν έχουμε το δικαίωμα να μείνουμε αδιάφοροι, να στεκόμαστε σιωπηλοί.

Οφείλουμε να επενδύουμε στη μετάδοση των διδαγμάτων του Ολοκαυτώματος προς τις νέες γενιές, ως ασπίδα, απέναντι σε όσους – σήμερα – αμφισβητούν, αρνούνται και παραποιούν το Ολοκαύτωμα. Απέναντι σε αυτούς που επιζητούν να εμφυσήσουν το μίσος μέσα από ιδεολογίες ανάλογες με αυτές που έκριναν τον Εβραίο ένοχο για κάθε κακό και τον δολοφόνησαν 6.000.000 φορές.

Ειδικά ως προς αυτό το ζητούμενο πρέπει να επικεντρωνόμαστε κυρίως στη νέα γενιά και είναι πολύ ενθαρρυντικό σημάδι η σημερινή συμμετοχή σχολείων της Θεσσαλονίκης.

Γιατί αυτά τα παιδιά θα βρεθούν αύριο στην πρώτη γραμμή της κοινωνίας μας. Και ίσως ακριβώς γι΄ αυτό το λόγο έχουν πολύ μεγαλύτερη σημασία — για αυτά τα παιδιά — τα λόγια της Ιστορικού, Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κας Ρίκας Μπενβενίστε, που θα μιλήσει στη συνέχεια για τη μετάβαση από τις ημέρες πένθους στις ημέρες μνήμης.

Με αυτό το σκεπτικό επικεντρωνόμαστε, μαζί με τον Δήμαρχο Γ. Μπουτάρη, στη δημιουργία του Μουσείου Ολοκαυτώματος Ελλάδος, εδώ στο χώρο του Παλαιού Σιδηροδρομικού Σταθμού.

Γιατί μπορεί να έχουνε περάσει πάνω από επτά δεκαετίες από την αναχώρηση της πρώτης αποστολής θανάτου από τη Θεσσαλονίκη, όμως σήμερα η ξενοφοβία, ο ρατσισμός, η μισαλλοδοξία αποτελούν μια ζοφερή πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα που δεν πρόκειται να αλλάξει μακροπρόθεσμα, αν αυτό δεν αποτελεί μια ομόθυμη και συνειδητή επιλογή.

Οι ψυχές όσων Εβραίων έφυγαν από αυτό τον τόπο και χάθηκαν τόσο άδικα, σήμερα που οι πολίτες της Θεσσαλονίκης τιμούν τη μνήμη τους, βαδίζοντας ενωμένοι, σήμερα που η χώρα σιγά – σιγά, βήμα-βήμα, ανασκαλεύει το παρελθόν και θυμάται, πιστεύω ότι σε ένα βαθμό αναπαύονται πιο ήρεμες. Μιας και η Πατρίδα τους, η δική τους πόλη, υπενθυμίζει σε όλους τους τόνους και προς κάθε κατεύθυνση ότι δεν ξεχνά στην τραγική τους μοίρα και τα όσα τους οδήγησαν σε αυτή.

Σας ευχαριστώ.

Φωτογραφίες από την εκδήλωση εδώ