"Δισφαινόλη Α: μια λανθάνουσα απειλή. Μήνυμα από τα φυτά"

Η δισφαινόλη Α (BPA, bisphenol A) είναι οργανική συνθετική ένωση, θεμελιώδες μονομερές στην παραγωγή πολυανθρακικών πλαστικών και εποξικών ρητινών, τα οποία τελικά χρησιμοποιούνται για την κατασκευή πολυάριθμων προϊόντων καθημερινής χρήσης, όπως μπιμπερό νηπίων, παιδικά παιγνίδια, πλαστικά δοχεία, εσωτερικά επιχρίσματα μεταλλικών δοχείων τροφίμων και ποτών, οδοντιατρικά αμαλγάματα, ιατρικές συσκευές, θερμικό χαρτί, σωλήνες νερού, οικοδομικά υλικά, ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά είδη. Η ευρεία χρήση της συνεπάγεται διαρροή και εκτεταμένη ρύπανση του εδάφους, νερού και αέρα, καθιστώντας την έναν αναδυόμενο οργανικό ρύπο. Πολυάριθμες μελέτες σε ζώα και ανθρώπινες κυτταρικές σειρές έχουν δείξει ότι η BPA εκδηλώνει ασθενείς οιστρογονικές ιδιότητες μιμούμενη την οιστραδιόλη, προκαλεί ανώμαλη σεξουαλική ανάπτυξη σε ερπετά και ψάρια, ιδιαίτερα στα αρσενικά, επηρεάζει την αναπαραγωγική υγεία και γονιμότητα των ανθρώπων, διαταράσσει τις κυτταρικές διαιρέσεις και είναι ύποπτη καρκινογενέσεων. Επειδή στα φυτά η BPA έχει μελετηθεί πολύ λιγότερο, διερευνήσαμε τη φυτοτοξική της επίδραση σε μεριστωματικά κύτταρα ρίζας και φύλλων διαφόρων φυτών (μπιζέλι, σιτάρι, αραβόσιτος, κρεμμύδι, κεφαλληνιακή ελάτη, αραβίδοψη) με οπτική, ηλεκτρονική και συνεστιακή μικροσκοπία. Αναγνωρίστηκαν πληθώρα υποκυτταρικών επιδράσεων και σοβαρή διαταραχή των μικροσωληνίσκων και των μικρονηματίων ακτίνης, στα οποία εμφανίστηκαν δεσμίδωση και δακτυλιοειδείς διαμορφώσεις. Οι μιτωτικές διαιρέσεις ανασχέθηκαν και παρατηρήθηκαν πολυάριθμες χρωματοσωματικές ανωμαλίες. Συμπεραίνεται ότι η ΒΡΑ σε υψηλές συγκεντρώσεις είναι τοξική για τα φυτικά κύτταρα και εμφανίζει πολλούς επιπλέον και διαφορετικούς υποκυτταρικούς στόχους από τους ήδη γνωστούς σε ζώα και φυτά. Ως αποτέλεσμα, έχουν ήδη αρχίσει να ψηφίζονται νόμοι και διατάξεις απαγόρευσης χρήσης της BPA για ορισμένες κατηγορίες προϊόντων (μπιμπερό, παιδικά παιχνίδια, μπουκάλια νερού) σε διάφορες χώρες του κόσμου (Καναδάς, ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ένωση).  Υπάρχουν απλοί κανόνες αποφυγής της BPA. Οι αποδείξεις σε θερμικό χαρτί (υπεραγορών, καταστημάτων, τραπεζών κτλ) ενδεχόμενα περιέχουν BPA, γι’ αυτό τις κρατάμε όσο γίνεται λιγότερο ή πλένουμε τα χέρια. Τα πλαστικά ταξινομούνται σε 7 κλάσεις ανάλογα με τη χημική τους σύσταση που επισημαίνονται με απλούς αριθμούς στα σύμβολα ανακύκλωσης. Αποφεύγουμε πλαστικά με αριθμούς 3, 6 και 7. Ενθαρρυντικό όμως είναι ότι η εκτιμώμενη μέση ημερήσια πρόσληψη BPA από τον μέσο πολίτη είναι κατά πολύ μικρότερη από την επίσημη ανεκτή ημερήσια πρόσληψη που έχει ορίσει η EFSA (European Food Safety Authority, Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων).

Η Ελληνική Επιστημονική Εταιρεία ιδρύθηκε το 1991 με πρωτοβουλία 25 καθηγητών του ΑΠΘ. Σκοποί της Εταιρείας είναι η καλλιέργεια επιστημών, γραμμάτων και τεχνών με ταυτόχρονη έρευνα και μέριμνα για το περιβάλλον και για την πολιτιστική μας κληρονομιά.